ผีในวรรณคดีไทย สืบตำนานความเชื่อเรื่องผี ปีศาจ

　　ทุกคนเชื่อเรื่องสิ่งลี้ลับกันไหมคะ ผีหรือวิญญาณเป็นสิ่งลี้ลับที่ในปัจจุบันยังหาข้อพิสูจน์ไม่ได้ แต่ก็ยังคงมีความเชื่อเรื่องผีสางสืบต่อกันเรื่อยมา เรื่องราวเกี่ยวกับผีถูกถ่ายทอดกันปากต่อปาก บ้างก็บันทึกเป็นหนังสือ บ้างก็นำมาเขียนเป็นนิยาย บ้างก็นำมาดัดแปลงเป็นภาพยนตร์ ก่อเป็นรูปร่างของผีให้เด่นชัดขึ้น เรียกได้ว่าความเชื่อเรื่องผีและวิญญาณนั้นไม่เคยจางหายไปจากสังคม

　　ในวันนี้แอดก็อยากจะพาทุกคนย้อนอดีตไปทำความรู้จักกับผีที่ปรากฏในวรรณคดีไทย จะมีผีอะไรบ้างนั้น ไปดูกันเลย!👻

เปรต ในขุนช้างขุนแผน

　　ขุนช้างขุนแผน เป็นวรรณคดีเรื่องราวความรักสามเส้าระหว่างขุนแผน ขุนช้าง และนางวันทอง ทั้งนี้ขุนช้างขุนแผนเป็นวรรณคดีที่สะท้อนความเชื่อเรื่องผีสางนางไม้ และการใช้อาคมคุณไสย จึงมีผีต่าง ๆ ปรากฏในเรื่องมากมาย ในที่นี้ขอยกตัวอย่างเปรตนางวันทอง ซึ่งปรากฏในตอนที่พระไวยยกทัพไปปราบมอญแปลง

　　ครานั้นนางเปรตอสุรกาย 　　　　แยบคายเชิงดีไม่มีสอง
เห็นลูกชายและเลียมเทียมคะนอง 　　ก็โผนผาดแผดร้องระงมไพร
ตวาดมาว่าเหวยพลายงามลูก 　　　　มาดูถูกข่มเหงหาเกรงไม่
ลุ่มหลงโลภว่าประสาใจ 　　　　　　กูไซร้สาธารณ์คือมารดา
ชื่อว่าวันทองที่ต้องโทษ 　　　　　　พระกริ้วโกรธสั่งให้ไปเข่นฆ่า
ตายไปใจผูกด้วยลูกยา 　　　　　　　ตามมาจะบอกซึ่งร้ายดี

　　ขอเล่าย้อนไปถึงช่วงหลังตัดสินประหารชีวิตนางวันทอง นางเศร้าเสียใจและยังคงผูกอาลัยพระไวยลูกชายของตน หลังจากเสียชีวิต นางวันทองก็กลายเป็นเปรต เมื่อนางรู้ว่าพระไวยจะยกทัพไปรบกับมอญแปลงซึ่งขุนแผนผู้เป็นบิดาได้แปลงกายมารบ นางวันทองจึงแปลงกายเป็นสาวงามมาเบนความสนใจพระไวย แต่พระไวยกลับเกี้ยวนางวันทองร่างแปลงเสียเอง ด้วยความรักของแม่ นางวันทองจึงแปลงกายเป็นเปรตเพื่อเตือนพระไวยและห้ามไม่ให้ไปรบกับพ่อ

　　คำว่า เปรต มาจากภาษาบาลี (เปฺร-ตะ) แปลว่า ผู้ล่วงลับ แต่ในอีกความหมายหนึ่ง คือ สัตว์ในอบายภูมิชนิดหนึ่ง มีหลายประเภท โดยทั่วไปมักจดจำว่า มีรูปร่างสูงเท่าต้นตาล มือใหญ่เท่าใบลาน และปากเท่ารูเข็ม สำหรับเปรตนางวันทอง ยังไม่มีการระบุสาเหตุที่กลายเป็นเปรตอย่างชัดเจน แต่ก็สะท้อนให้เห็นว่า คนไทยมีความเชื่อเรื่องเปรตดังที่ปรากฏให้เห็นในวรรณคดีเรื่องนี้

ผีเสื้อสมุทร ในพระอภัยมณี

　　มาถึงวรรณคดีชื่อดังอีกเรื่องหนึ่ง นั่นก็คือ พระอภัยมณี เป็นยอดวรรณคดีประเภทนิทานคำกลอนที่มีเรื่องราวสุดเหนือจินตนาการ ในวรรณคดีเรื่องนี้มีตัวละครยักษ์ที่มีชื่อเสียงอย่างนางผีเสื้อสมุทร ปรากฏทั้งในตอน “นางผีเสื้อลักพระอภัยมณี” และตอน “พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อ”

พระอภัยมณี ตอน นางผีเสื้อลักพระอภัยมณี

　　จะกล่าวถึงนางอสุรีผีเสื้อน้ำ 　　อยู่ท้องถ้ำวังวนชลสาย
ได้เป็นใหญ่ในพวกปีศาจพราย 　　　สกนธ์กายโตใหญ่เท่าไอยรา
ตะวันเย็นขึ้นมาเล่นทะเลกว้าง 　　　เที่ยวอยู่กลางวารินกินมัจฉา
ฉวยฉนากลากฟัดกัดกุมภา 　　　　เป็นภักษานางมารสำราญใจ

พระอภัยมณี ตอน พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อ

　　ฝ่ายผีเสื้อเหลือโกรธโลดทะลึ่ง 　　เสียงโผงผึงเผ่นโผนตะโกนผัว
เหตุไฉนไปนั่งกำบังตัว 　　　　　　　เชิญทูนหัวเยี่ยมหน้ามาหาน้อง
นิจจาเอ๋ยเคยอยู่เป็นคู่ชื่น　　　　　　 ทุกวันคืนค่ำเช้าไม่เศร้าหมอง
จนมีลูกปลูกเลี้ยงเคียงประครอง　　　　 มิให้ข้องเคืองขัดพระอัชฌา
อยู่ดีดีหนีเมียมาเสียได้　　　　　　　 เสียน้ำใจน้องรักเป็นนักหนา
จึงอุตส่าห์พยายามสู้ตามมา 　　　　　ขอเป็นข้าบาทบงสุ์พระทรงธรรม์

　　เรื่องราวของนางผีเสื้อสมุทรในพระอภัยมณีกล่าวว่า นางเป็นอสูรที่อาศัยอยู่ในถ้ำ มีอำนาจเหนือปีศาจทั้งปวง รูปชั่วตัวดำ ร่างกายใหญ่โต ครั้นเมื่อนางลุ่มหลงในเสียงปี่และรูปโฉมของพระอภัยมณี จึงลักพาตัวมาไว้ที่ถ้ำ แล้วแปลงกายเป็นสาวงามล่อลวงพระอภัยมณีให้หลงรักและมาอยู่กินกับตนจนมีบุตรชายนามว่า “สินสมุทร” เมื่อพระอภัยมณีล่วงรู้ตัวตนที่แท้จริงของนาง ก็พยายามหาทางหนีออกไป ในท้ายที่สุดพระอภัยมณีได้เป่าปี่สังหารนางผีเสื้อสมุทร ปิดตำนานรักแสนเศร้าลง

ผีดิบเมืองปักกา ในพระอภัยมณี

　　ทุกคนทราบไหมคะว่า ในวรรณคดีไทยเองก็มีผีที่คล้ายกับซอมบี้อยู่ด้วย อย่างพระอภัยมณีในตอน “กำเนิดสุดสาคร” ก็ได้กล่าวถึงสุดสาครที่ออกเดินทางไปทิศพายัพจนมาถึงเมืองที่จมในมหาสมุทรแห่งหนึ่ง ในเมืองแห่งนี้เต็มไปด้วยผีดิบเข้ามาทำร้าย สุดสาครต้องต่อสู้กับผีดิบนานนับ 7 วันจนอ่อนแรง และแล้วพระฤๅษีมาช่วยไว้ได้ทัน

　　พวกผีดิบสิบโกฏิ์มันโลดไล่ 　　　　จะเข้าใกล้กลัวมนต์ขนแสยง
แต่หลอนหลอกออกอัดสกัดสแกง 　　　ด้วยมันแกล้งจะให้วนอยู่จนตาย
กุมาราม้าทรงเฝ้าหลงรบ 　　　　　　　เที่ยวตลบไล่ผีไม่หนีหาย
ถึงเจ็ดวันมันไม่แตกไม่แยกย้าย 　　　　จนม้าว่ายน้ำเวียนจะเจียนจม

　　ผีดิบเหล่านี้เกิดจากอาเพศที่ท้าวปักกาผู้ครองเมืองละทิ้งพระพุทธศาสนา ทำให้ผู้คนอดอยากล้มตายกลายเป็นผีดิบจับคนเดินเรือมากิน ท้ายที่สุดเมืองก็ล่มจมลงไปในสมุทร เหลือเพียงแต่ใบเสมาที่โผล่พ้นน้ำ

　　หากพิจารณาดูลักษณะของผีดิบในเมืองของท้าวปักกา ก็คล้ายคลึงกับซอมบี้ในภาพจำฉบับสากลไม่น้อย เป็นซากศพเดินได้ที่กินคนเป็นอาหาร และตายยาก เรียกว่า เป็นซอมบี้แดนสยามก็คงไม่เกินจริง แสดงให้เห็นถึงศักยภาพของสุนทรภู่ที่มีความคิดสร้างสรรค์จินตนาการได้ล้ำเลิศสมกับเป็นยอดกวีของยุคจริง ๆ ค่ะ

ผีโป่ง ในรำพันพิลาป

　　และแล้วก็มาถึงผีตนสุดท้าย นั่นก็คือ ผีโป่ง ปรากฏในเรื่อง รำพันพิลาป เป็นบทกลอนเรื่องราวความฝันของสุนทรภู่ขณะบวชเป็นพระภิกษุ และจำพรรษาอยู่ที่วัดเทพธิดาเมื่อปีพ.ศ.2385 สุนทรภู่ได้พรรณนาถึงความฝัน และรำพึงรำพันถึงชีวิตของท่าน ทำให้เราได้ทราบความเป็นอยู่และสภาพแวดล้อมในขณะนั้น

　　สิ่งหนึ่งที่เด่นชัดในรำพันพิลาป คือ สิ่งลี้ลับต่าง ๆ ที่สุนทรภู่ได้ประสบพบเจอ ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อเรื่องผีสางของคนไทยสมัยก่อน ในบทความนี้แอดก็ขอยกตัวอย่างผีโป่ง ผีป่าในตำนานไทย โดยในขณะที่สุนทรภู่กำลังพักแรมระหว่างเดินทางไปเขาม้าวิ่ง จังหวัดสระบุรี ท่านได้พบงูเหลือมผัวเมียเลื้อยเกี้ยวกัน แล้วเห็นเป็นผีผู้หญิงผมหงอก เข้าใจว่าผีโป่งมาเข้าสิงงู

　　　วันไปอยู่ภูผาเขาม้าวิ่ง 　　　　　เหนื่อยนอนพิงเพิงไศลหลับใจหาย
ครั้นดึกดูงูเหลือมเลื้อยเลื่อมลาย 　　　　ล้อมรอบกายเกี้ยวตัวกันผัวเมีย
หนีไม่พ้นจนใจได้สติ 　　　　　　　　สมาธิถอดชีวิตอุทิศเสีย
เสียงฟู่ฟู่ขู่ฟ่อเคล้าคลอเคลีย 　　　　　แลบลิ้นเลียแล้วเลื้อยแลเฟื้อยยาว
ดูใหญ่เท่าเสากระโดงผีโป่งสิง 　　　　　เป็นรูปหญิงยืนหลอกผมหงอกขาว
คิดจะตีหนีไปกลัวไม้ท้าว 　　　　　　โอ้เคราะห์คราวขึ้นไปเหนือเหมือนเหลือตาย ฯ

　　ผีโป่ง หรือผีโป่งค่าง คำว่า “โป่ง” ในที่นี้หมายถึง “ดินโป่ง” ผีโป่ง เป็นผีที่เกิดจากสัตว์ป่ามากินดินโป่ง แล้วโดนนายพรานยิงจนสิ้นใจ จึงเกิดความแค้นกลายเป็นผีโป่ง ลักษณะของผีโป่งมักจะเล่าแตกต่างกันไป บ้างก็ว่าคล้ายกับค่างหรือบ่าง บ้างก็ว่าคล้ายกับผู้หญิง ผีโป่งมักจะชอบดูดเลือดที่นิ้วโป้งของคนที่พักแรมในป่า มันจะดูดจนกว่าเลือดของคนนั้นจะหมดตัว และไม่นานคนที่ถูกดูดเลือดก็จะเสียชีวิตลง

　　จบไปแล้วกับผีทั้ง 4 ตน จากวรรณคดีไทยทั้ง 3 เรื่อง เรื่องราวผี ๆ เหล่านี้ไม่ได้มีแค่ความหลอนและความเพลิดเพลินเท่านั้น แต่ยังสะท้อนถึงความเชื่อเรื่องภูต ผี ปีศาจที่ผูกพันกับคนไทยมาตั้งแต่อดีต แล้วนำมาร้อยเรียงเป็นเรื่องราวและสืบทอดให้คนรุ่นหลังได้เรียนรู้จนถึงปัจจุบัน นอกจากผีที่แอดได้ยกมาในวันนี้ ก็ยังมีผีอื่น ๆ ในวรรณคดีไทยอีกมากมายให้ เพื่อน ๆ ได้ตามไปอ่านกัน สำหรับวันนี้แอดก็ขอตัวลาไปก่อน ขอให้ทุกคนสนุกกับวันฮาโลวีนที่จะถึงนี้น้า🎃🕸️

---

ขอบคุณข้อมูลจาก:

พระอภัยมณี ตอนที่ ๒ นางผีเสื้อลักพระอภัยมณี

พระอภัยมณี ตอนที่ ๙ พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อ

ขุนช้างขุนแผน ตอนที่ ๓๖ ฆ่านางวันทอง

ขุนช้างขุนแผน ตอนที่ ๔๐ พระไวยแตกทัพ

รำพันพิลาป

เปรต (๑๕ พฤษภาคม ๒๕๕๓)

“ผีโป่งค่าง”ผีดูดเลือดแห่งแดนสยาม